Czym jest pisarstwo dla Walerii Prochownik? To przewodnie pytanie moich wielogodzinnych rozmów z żywiecką pisarką, na które starałyśmy się odpowiedzieć, stopniowo realizując założenia etnografii opartej na współpracy. Tekst przybliża owoc naszych wspólnych zmagań z tym zagadnieniem; konfrontowanie poglądów i odczuć pisarki z wybranymi przeze mnie myślami naukowymi oraz namysł nad obustronnym poznaniem.

Niniejsza praca była próbą zrozumienia opowieści o życiu uzyskanych przy pomocy metody autobiograficznego wywiadu narracyjnego Fritza Schütze, jednakże inspirowana była również autoetnografią oraz innymi metodami uzupełniającymi, takimi jak chociażby obserwacja uczestnicząca. Autorami owych opowieści byli członkowie mojej rodziny, którzy zostali dobrani na podstawie miejsca zamieszkania oraz łączących ich więzi. W pracy tej poruszane są także zagadnienia dotyczące pamięci, tożsamości oraz miejsc, jako ważnych elementów kształtowania się nie tylko osobowości poszczególnych osób, ale także wzajemnych relacji między nimi.

Praca dotyczy zjawiska tanatoturystyki i ukazuje je przez pryzmat Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Autorka opiera się na literaturze przedmiotu i badaniach terenowych, przeprowadzonych w Oświęcimiu, we wrześniu 2018 roku. Pierwszy rozdział stanowi wprowadzenie w obszar zagadnienia tanatoturystyki, głównie w oparciu o prace Malcolma Foleya, Johna Lennona i Anthony'ego Seatona. Drugi rozdział przedstawia historię badanego obszaru, co pozwala na lepsze zrozumienie kontekstu, w jakim znajduje się Muzeum. Rozdział trzeci zawiera opisy prac artystycznych, odnoszących się do eksploatacji byłego obozu jako atrakcji turystycznej. W czwartym rozdziale autorka prezentuje wyniki przeprowadzonych badań, komentując wypowiedzi rozmówców, zarówno turystów, jak i okolicznych mieszkańców. Pracę kończy podsumowanie, w którym autorka dokonuje refleksji nad przeprowadzonymi badaniami. Ukazuje również płynące z nich wnioski, dotyczące motywacji skłaniających do odwiedzania Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau i postrzegania tego miejsca przez przedstawicieli różnych grup społecznych.

Rodzina od początku istnienia antropologii stanowiła przedmiot jej rozważań. Choć w dzisiejszych czasach nie możemy już mówić o tradycyjnym społeczeństwie wiejskim, to nadal istnieją rodziny utrzymujące się głównie z uprawy roli, pomimo że obecnie zarówno metody uprawy jak i warunki znacznie się zmieniły. Zagadnienie poruszane, przeze mnie, w pracy, to uprawa tytoniu w relacjach rodziny, z niewielkiej miejscowości, jaką jest Potok Górny. Jest to studium przypadku sytuujące się pomiędzy antropologią rodziny, a antropologia ekonomiczną. Prezentowane materiały są wynikiem moich badań przeprowadzonych w terenie. Praca przedstawia historię tej rośliny i drogę, jaką przeszła, zanim znalazła się na polskich polach oraz wpływ jej uprawy na relacje wewnątrz rodzinne, na strukturę rodziny, organizację dnia oraz jak kształtuje się ta uprawa, w świadomości moich rozmówców.

Heavy metal to gatunek muzyczny, który wywodzi się z nurtu hardrockowego z lat sześćdziesiątych oraz siedemdziesiątych XX w., czerpiący inspiracje m.in. z punk rocka, bluesa, a nawet muzyki poważnej. Charakteryzuje się agresywnym, gniewnym i złowrogim brzmieniem, wyrazistym rytmem, szybkim tempem, znacznym przesterowaniem gitar, krzykliwym wokalem oraz tekstami piosenek obracającymi się wokół tematyki śmierci, wojny, cierpienia, krytyki religii, polityki i społeczeństwa. Od początku istnienia miał on grono oddanych fanów, którzy z biegiem lat przeradzali się w coraz bardziej zintegrowaną, wyróżniającą się na tle reszty społeczeństwa grupę. W latach siedemdziesiątych XX w. uformowała się z niej subkultura, której członkowie nazywani są metalowcami. Jej istnienie uwidacznia się głównie podczas koncertów, które pełnią ważną rolę w życiu sympatyków heavy metalu, są dla nich swego rodzaju świętem. Praca składa się z czterech rozdziałów, kolejno podejmujących tematykę: muzyki heavymetalowej (charakterystyka oraz historia tego gatunku), subkultury wokół niej skoncentrowanej, koncertów widzianych z perspektywy ich uczestników oraz wykonawców. Dwa pierwsze rozdziały mają na celu wprowadzenie czytelnika w problematykę pracy oraz zdefiniowanie podstawowych pojęć, takich jak: muzyka heavymetalowa czy subkultura. Kolejna część dotyczy samych koncertów. Kluczową rolę odgrywa w niej analiza sposobu przeżywania występów na żywo, zarówno przez osoby znajdujące się na scenie, jak i pod nią. Istotną kwestią jest także wieloaspektowość tego typu wydarzeń, które są jednocześnie spotkaniem towarzyskim, rozrywką, zabawą, jak i głębokim doznaniem emocjonalnym i duchowym spełniającym czasem rolę doświadczenia sakralnego. Praca jest oparta na literaturze przedmiotu, głównie z zakresu antropologii i socjologii, a także na obserwacji uczestniczącej oraz badaniach terenowych, które zostały przeprowadzone w latach 2014–2015 na terenie Opola oraz Wrocławia. Obejmują one wywiady pogłębione z fanami heavy metalu, podczas których zostały poruszone różne kwestie, m.in.: przyczyny uczestnictwa w koncertach oraz rola, jaką pełnią, formy ekspresji i rozrywki występujące wśród publiczności, emocje towarzyszące występom na żywo, aspekt społeczny tego typu wydarzeń, wymiar duchowy i sakralny koncertów, rola muzyków oraz ich relacje z fanami.

W XXI wieku silne społeczeństwo obywatelskie realizuje swoje misje za pomocą mocno rozwiniętego sektora pozarządowego. Osoby lub grupy coraz częściej pracują razem w celu osiągnięcia wzajemnych korzyści, a podjęte inicjatywy wywierają znaczny wpływ na życie społeczne. Po upływie blisko ćwierć wieku od odrodzenia w Polsce trzeciego sektora zarejestrowanych było ponad 80 tysięcy fundacji i stowarzyszeń, z wyłączeniem Ochotniczych Straży Pożarnych, z czego najliczniejszą grupę stanowią stowarzyszenia. Ostatnio obserwuje się wzrost zainteresowania fundacjami wśród nowo zarejestrowanych podmiotów trzeciego sektora, co może być spowodowane mniejszą biurokracją i większą indywidualizacją tych podmiotów. Organizacje pozarządowe zaspokajają potrzeby społeczne, które zmieniają się wraz z rozwojem społeczeństwa. Dostarczają dóbr i świadczą usługi dla osób, których potrzeby nie są zaspokajane oraz prowadzą badania i organizują konferencje. Ponadto są rzecznikami zmian w polityce. Wpływają na przedsiębiorstwa w kwestii społecznej odpowiedzialności biznesu oraz nawiązują współpracę z korporacjami stwarzając obopólne korzyści. Firmy zwiększają możliwości swoich działań poprzez nowy dostęp do zasobów, a dzięki współpracy z organizacjami pozarządowymi i przekazywaniu środków na cele społeczne uzyskują dobry wizerunek. Fundacje i stowarzyszenia otrzymują w zamian środki finansowe, techniczne lub materialne, w drodze współpracy zaś sponsoring lub mecenat. Organizacje w większości opierają się na pracy społecznej i wolontariacie, niewiele z nich zatrudnia pracowników etatowych. Z powodu obniżenia filantropii przedsiębiorstw największą popularnością finansowania działalności cieszą się środki rządowe oraz europejskie. Rośnie także liczba gmin dotujących lokalne organizacje pozarządowe na podstawie uchwalanych programów współpracy. Nowatorskie formy działalności charytatywnej i filantropijnej, innowacyjne techniki pozyskiwania środków, rozwój technologiczny wpływa na ciągły rozwój trzeciego sektora, który stał się ważnym podmiotem scenie społeczno-politycznej.

Tematem niniejszej pracy jest znaczenie Smartphona w kulturze XXI wieku. Celem pracy jest pozyskanie informacji na temat wartości oraz funkcji jakie pełni Smartphone we współczesnej kulturze. Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy z nich to rozdział teoretyczny. W oparciu o literaturę, przedstawiona została geneza Smartphona. Drugi rozdział jest również rozdziałem teoretycznym, który przedstawia aspekty ludzkiego przywiązania do tegoż urządzenia, porusza kwestie Internetu, bankowości mobilnej, współczesnej telewizji, folkloru w sieci oraz portali społecznościowych. Najważniejszymi pojęciami w mojej pracy są komunikacja, wartość kulturowa, Internet, tożsamość oraz fonoholizm. Trzeci rozdział jest rozdziałem badawczym i zawiera analizę wyników uzyskanych na podstawie przeprowadzonych wywiadów oraz długotrwałych obserwacji.

Głównym celem poniższej pracy jest zaprezentowanie praktyk oraz postaw kibiców siatkarskich w dobie pandemii COVID-19. Właściwym przedmiotem badań stały się związane z tym doświadczenia kibiców i kibicek siatkówki w Polsce. W oparciu o przeprowadzone badania empiryczne, analizę wybranych mediów społecznościowych oraz wyniki z ankiety internetowej omawiam wybrane zagadnienia wypracowane w ramach zwrotu performatywnego (performance, communitas). Widowisko sportowe od lat jest interesującym tematem badawczym, który podejmowało wielu antropologów i antropolożek. W analizowanym kontekście sportowego performansu, kibicowanie widziane jest jako kluczowa aktywność kibiców i kibicek. Dzięki wspólnemu przeżywaniu siatkarskich zmagań wytwarza się wyjątkowa więź między ludźmi. W czasie pandemii COVID-19 wprowadzono dużo obostrzeń, w tym zakaz zgromadzeń publicznych, równoznaczny z brakiem możliwości fizycznego uczestniczenia w widowiskach sportowych. W nowej rzeczywistości społeczno-kulturowej, kibice zaczęli kreować nowe zachowania oraz wzmacniać już funkcjonujące praktyki. „Kanapowe” uczestnictwo stało się jedyną z dostępnych form partycypacji widowiska sportowego. Na początku pandemii COVID-19, korzystanie z dozwolonych form uczestniczenia dawało kibicom i kibickom poczucie integracji ze swoją grupą społeczną. Z upływem czasu, epidemiologiczna stagnacja zaczęła być źródłem zniechęcenia i frustracji. Komunikowanie się poprzez media społecznościowe również nie okazało się wystarczająco adekwatnym zastępstwem dla fizycznego kontaktu typu face to face. Pomimo negatywnych emocji jakie pojawiają się wśród kibiców i kibicek, dostrzec można niezachwianą wiarę w „czar” siatkówki oraz nadzieję na powrót do przedpandemicznej formy partycypacji w widowisku sportowym.

W swojej pracy opisuję ruch permakultury, skupiając się głównie na jego społecznym i etycznym wymiarze. Staram się przybliżyć sposób pojmowania i rozumienia świata ludzi, którzy żyją zgodnie z jej zasadami etycznymi. W pierwszym rozdziale wyjaśniam pojęcie permakultury, przybliżam etymologię, znaczenie, historię i prekursorów oraz główne założenia teoretyczne i etyczne. Następnie zarysowuję kontekst polityczno-społeczny przełomu lat 60. i 70., czasu tzw. kontrkultury, podczas którego narodził się również ruch permakultury. W kolejnej części pracy skupiam się w dużym stopniu na badaniach terenowych, które przeprowadziłam wśród permakulturowych społeczności w Niemczech, Szwecji i Polsce. Przytaczam ich opowieści o motywacjach do zmiany życia i sposobach postrzegania świata oraz o osobistym rozumieniu tego, czym jest permakultura. Cały trzeci rozdział poświęcony jest permakulturze w Polsce, opisuję jej początki, obecne działania i prognozy na przyszły rozwój. Rozdział ten zawiera również osobiste przemyślenia dotyczące moich badań terenowych i propozycję ogólnie zarysowanej metody badawczej. Ostatni rozdział poświęcony jest czasom współczesnym, opisuję nowe, rozwijające się zjawisko, jakim jest permakultura społeczna, rozważam nad „antysystemowością permakultury”, czy raczej niezgodą na funkcjonowanie współczesnego świata. Zastanawiam się również nad tym, czy permakultura może wspomóc zmagania z kryzysem klimatycznym, a także poddaję pod krytykę pewne jej aspekty. Tak zarysowana praca ma na celu jak najlepsze zrozumienie świata ludzi żyjących zgodnie z zasadami etycznymi permakultury poprzez konteksty historyczne, lieraturę tematyczną, opowieści i doświadczenia moich współrozmówców, badania terenowe oraz własne obserwacje.

Praca podejmuje analizę związków młodych Polaków z obcokrajowcami, nazwanymi związkami binacjonalnymi. Zmiana miejsca zamieszkania pociąga za sobą wejście w nowy krąg kulturowy. Pary tworzące związki binacjonalne dorastały w dwóch różnych tradycjach oraz wyznaniach. W pierwszym rozdziale autorka charakteryzuje czym jest migracja. Dokonuje typologii tego zjawiska, poszerzając ją o historię jak i czasy współczesne, zjawiska społeczno-kulturowe, oraz rolę rodziny w kontekście migracji. Rozdział drugi ukazuje wizerunki, relacje oraz problemy osób wchodzących w związki binacjonalne ukazany przez sferę publiczną oraz literaturę naukową. Trzeci rozdział opiera się na badaniach autorki, na podstawie przeprowadzonych przez nią wywiadów. Porusza ona kwestie, takie jak przyczyny migracji respondentów, różnice: obyczajowości, językowe, religijne oraz odbieranie związków binacjonalnych przez najbliższe respondentom otoczenie.

Bezdomność jest zjawiskiem, z którym spotykamy się de facto na co dzień. Ludzi pozbawionych dachu nad głową możemy zobaczyć w różnych miejscach, najczęściej są to: dworce, parki, klatki schodowe. Jednak niewielu z nas, mijając osoby bezdomne na ulicy, zastanawia się, co jest przyczyną takiego stanu. Kim tak właściwie są ci ludzie i w jaki sposób radzą sobie z otaczającą ich rzeczywistością? Celem moich badań było pokazanie problemu bezdomności z innej perspektywy niż ta, która najczęściej jawi nam się w dyskursie publicznym. Opracowanie to jest oddaniem głosu osobom pozbawionym dachu nad głową. Oni sami opowiadają swoje historie, zarazem pokazując różne aspekty doświadczania tego zjawiska. Opisują wcześniejsze życie, przyczyny stania się osobą bezdomną, sposoby załatwiania podstawowych potrzeb człowieka w tak trudnej sytuacji. Zwierzają się także ze swoich marzeń i utrapień, o których nie maja z kim porozmawiać. Interesujący jest fakt, iż ich pragnienia w większości nie dotyczą rzeczy materialnych, a możliwości spełniania swoich pasji, posiadania bliskiej osoby. Zebrany przeze mnie materiał empiryczny pozwala na zagłębienie się w tematykę. Praca ujawnia również sposoby funkcjonowania takich osób w społeczeństwie. Przedstawia relację, jaka wytwarza się z przechodniami, a także pośród samych bezdomnych. Dodatkowo praca ta jest próbą zerwania z uprzedzeniami i stereotypowym myśleniem. Może stać się punktem zwrotnym do podjęcia zmian w postrzeganiu przez nas osób bezdomnych, a także w pewien sposób pomóc docenić posiadane dobra materialne oraz inne wartości.

Celem pracy dyplomowej jest przyjrzenie się z perspektywy antropologicznej zjawisku edukacji domowej, dotychczas rozpoznanemu głównie w ramach socjologii i pedagogiki. Rozważania oparto na wynikach badań etnograficznych przeprowadzonych przez autora wśród rodzin praktykujących tę formę nauczania. Analiza zebranego materiału prowadzi do trzech wniosków: po pierwsze, edukacja domowa jest formą oporu kulturowego; po drugie, praktykowanie tego oporu wymaga od jednostek ciągłego zarządzania sobą poprzez podej-mowanie praktyk, które za Michelem Foucaultem określić można mianem technologii siebie; po trzecie, edukacja domowa stanowi całościowy styl życia rodzinnego. Podjęte w pracy roz-ważania uzupełnia refleksja nad rolą dyskursu neoliberalnego w funkcjonowaniu tej formy kształcenia.